Άμαχοι νεκροί, καταστροφές και λεηλασίες συνόδευσαν την ιστορία των χωριών που βρίσκονταν στο μέτωπο του ελληνοϊταλικού πολέμου. Οι πληγές της Ηπείρου, ιδιαίτερα στις περιοχές κοντά στην ελληνοαλβανική μεθόριο, όπως το Πωγώνι, η Κόνιτσα και χωριά της Θεσπρωτίας, έμειναν ανοιχτές από τις πρώτες ημέρες των εχθροπραξιών.

Η Επιτροπή Εξακρίβωσης Ζημιών, η οποία όρισε το τότε υπουργικό συμβούλιο, αποκαλύπτει το καθαρό τι μάρκας υπήρξε αυτή η τραγωδία. «Η δυστυχισμένη Ήπειρος πληρώνει ακριβά… Είναι ανατριχιαστική η φωνή των ξηρών αριθμών», αναφέρεται σε σημείωμα του Νικόλαου Γεωργιάδη, μέλους της Επιτροπής και Διευθυντή Τραπέζης.

Ο υπουργός Παιδείας Δημήτριος Μπαλάνος, με επιστολή του προς το Γενικό Επιτελείο Στρατού στις 31/5/45, ανακοίνωσε τη σύσταση επιτροπής για να διαπιστώσει τις ζημιές από τον πόλεμο και την κατοχή. Με σωρεία διαταγών, η Επιτροπή εργάστηκε στην περιοχή από την 3η έως την 29η Ιουλίου 1945, καταγράφοντας τις συνθήκες που επικρατούσαν.

Στην πρώτη γραμμή του μετώπου βρέθηκαν τα χωριά της Κόνιτσας. Το Αηδονοχώρι, γειτονικό στα αλβανικά σύνορα, υπέστη τα πρώτα πλήγματα και οι κάτοικοί του αναγκάστηκαν να διαφύγουν στα γύρω χωριά του Ζαγορίου. Οταν επέστρεψαν, βρήκαν το χωριό τους λεηλατημένο και κατεστραμμένο, και αργότερα, στις 8 Ιουλίου 1943, γερμανικά στρατεύματα πυρπόλησαν το Αηδονοχώρι, εκτελώντας 22 κατοίκους.

Αντίστοιχες φρικαλεότητες βίωσαν και άλλες κοινότητες. Στο χωριό Μάζι, οι ιταλικές δυνάμεις λεηλάτησαν τα σπίτια και άρπαξαν 2.000 αιγοπρόβατα, ενώ 40 κάτοικοι απήχθησαν. Στο Πύργο (Στράτσιανη), οι Ιταλοί εισέβαλαν και λεηλατούσαν για τρεις ημέρες, μέχρι που τον Νοέμβριο βομβαρδίστηκε το χωριό, προκαλώντας τον θάνατο 8 κατοίκων.

Στην κωμόπολη της Κόνιτσας, οι κάτοικοι βίωναν συνεχείς διαρρήξεις και λεηλασίες από Ιταλούς και Αλβανούς στρατιώτες, οι οποίοι επιτάσσουν δημόσιες και ιδιωτικές δομές. Όταν οι Ιταλοί εκδιώχθηκαν, άφησαν ένα χάος με πλείστα σπίτια και καταστήματα κατεστραμμένα.

Η Έκθεση της Επιτροπής παρέχει αναλυτικά στοιχεία για τις κάθε περιοχή’ το περιεχόμενο της υπογραμμίζει την ένταση των βιαιοτήτων, κακοποιήσεων και κλοπών κατά την διάρκεια της κατοχής. Πηγή: ethnos.gr